آرا گولر، چشم استانبول

آرا گولر عکاسی ارمنی تبار و اهل ترکیه بود. وی ۱۶ اوت ۱۹۲۸ در استانبول متولد شد و ۱۷ اکتبر ۲۰۱۸ در بیمارستانی در استانبول درگذشت. آرا گولر که با لقب چشم استانبول (The Eye of Istanbul) شناخته می ‌شد یکی از معروف‌ ترین و شناخته شده ترین عکاسان دنیا بود.

بیوگرافی آرا گولر

آرا گولر در یک خانواده ارمنی در سال ۱۹۲۸ در استانبول به دنیا آمد. او عکاسی را با یک روزنامه در ترکیه آغاز کرد و در سال‌های ۱۹۵۰ به عنوان خبرنگار خاور نزدیک مجله لایف انتخاب شد. وی با عکاسان مشهوری چون آنری کارتیه-برسون و مارک ریبو آشنا شد و از اواخر دهه ۱۹۵۰ همکاری خود را با آژانس مگنوم فوتوز (Magnum Photos) آغاز کرد.

آرا گولر، که چشم استانبول لقب گرفته بود، روایتگر شهری بود که دوست می‌ داشت. عکس‌های سفید و سیاه او این شهر را، آن طور که در دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی بود، در تاریخ ثبت کرد. اورهان پاموک، نویسنده و برنده جایزه نوبل، تصویرسازی رمان خود «استانبول» را با عکس‌ های آرا گولر انجام داد.

آثار عکاسی آرا گولر

در آن زمان گولر یک بار گفته بود: «من را عکاس استانبول لقب داده‌اند، ولی من یک شهروند جهان هستم، یک عکاس جهانی»
آرا گولر که او را را به نام عکاس استانبول می‌شناختند، عکس‌های خود را را عمدتاً با دوربین لایکا (Leica) می‌گرفت. گولر می‌گفت: اگر عکس های من از استانبول نبود، شهر قدیم تا حالا به دست فراموشی سپرده شده بود زیرا از شهر قدیم استانبول دیگر چیزی نمانده است.

آرا گولر به عنوان یکی از برجسته ترین و شناخته شده‌ ترین عکاسان ترکیه از بسیاری از هنرمندان، سیاست مداران و افراد برجسته و مشهور در جهان نظیر سوفیا لورن، پابلو پیکاسو، وینستون چرچیل، سالوادور دالی و… عکاسی کرده است.

نکته‌ جالب این ‌که، گولر در ثبت پرتره‌ های افراد با کنار گذاشتن سنت‌ های دیداری عکس‌ های اجتماعی خود تلاش نموده تا برداشت جدیدی در نگاه عکاسانه ‌ی خود بیابد. به همین جهت عکاسی از زوایای غیرمتعارف با لنزهایی با فواصل کانونی کوتاه نشانه‌ هایی از تلاش او برای یافتن نوعی نگاه شخصی در ثبت افراد مطرح است. آرا گولر از رجب طیب اردوغان، رئیس ‌جمهور حال حاضر ترکیه نیز عکاسی کرده ‌است.

آرا گولر، مورخ بصری جهان

اعتقاد آرا گولر مبنی بر ثبت واقعیت توسط عکاسی، سبب شده تا او خود را همواره «مورخ بصری جهان» و نه یک «عکاس هنری» بنامد. عکاسی که آثارش برای همیشه به عنوان اسناد تصویری ارزشمندی از دوره ‌ی زمانی زندگی‌ اش باقی خواهد ماند.
او نمونه‌ ای شاخص از عکاسانی است که تجربه‌ی دیداری و پایداری‌اش در تولید عکس، بخشی جداناپذیر از تاریخ بصری شهری است که بسیاری آن‌ را از دریچه‌ی عکس ‌های او دریافته اند. با این وجود اگرچه لقب «چشم استانبول» برای دهه‌ ها عکاسی گولر از استانبول مدرن، شایسته‌ اوست اما همانطور که خودش بر آن تاکید دارد او شهروند جهان و عکاسی جهانی است.

تبحر در عکاسی آرا گولر

آرا گولر بیش از هر چیز خود را عکاس خبری می ‌دانست. وی در اوایل دهه‌ی ۶۰ میلادی و پس از آشنایی با مارک ریبو و آنری کارتیه برسون، به آژانس «عکس مگنوم» پیوست. عضویت گولر در این آژانس زمینه را برای آشنایی او با الگوهای تثبیت شده‌ آژانس در آن سال ‌ها را فراهم آورد. عکاسی با دوربین لایکا (Leica)، استفاده از فیلم عموماً سیاه و سفید، پایبند بودن به نظریه‌ ی «لحظه‌ی قطعی» (Real Moment) و تولید عکس‌هایی با رویه اجتماعی، بخشی از این ارزش‌هاست که در بیشتر آثار گولر حتی بعد از جدایی او از آژانس مگنوم قابل پیگیری هستند.

گولر مانند سایر عکاسان خبری علاقه ‌مند ثبت واقعیت بود اما نگاه شاعرانه‌ او و توجهش به اصول ترکیب ‌بندی کلاسیک، عکس ‌هایش را همانطور که اورهان پاموک (نویسنده‌ی مشهور ترکیه) به آن اشاره می‌کند زیبا می‌کرد. از زاویه‌ دوربین آرا گولر اگرچه مستند کردن بناها، اسکله‌ها و خیابان‌های شهر مهم است اما ثبت مردم شهر و احساسات آن‌ها برای او در الویت قرار دارد؛ از این رو او توانست با تلاش خستگی ناپذیر خود، بخشی از روح این شهر (استانبول) را به تسخیر عکس‌های خود در آورد.

نگاه جستجوگر و عمیق او در عکس‌های استانبول لایه ‌های پنهان و نمایی غیرتوریستی از شهری توریستی را به مخاطب عرضه می‌کند. مجموعه آثاری که گولر بیش از همه با آن شناخته می‌شود کاوش‌های تصویری او از محیط آشنا و زیستگاه‌ خود یعنی (استانبول) است.

آرا گولر مانند همه ارامنه ترکیه، به زبان ارمنی غربی صحبت می‌ کرد که با زبان ارمنی شرقی، که در خود ارمنستان بکار می‌رود، بسیار متفاوت است. او برای عکاسی از آهنگساز معروف ارمنی، آرام خاچاطوریان، به مسکو سفر نمود. یکی از مهم‌ترین گزارش ‌های او، مجموعه ‌ای از گزارش‌ های ویژه در مورد زندگی روزمره ماهیگیرهای ارمنی محله کومکاپی (Kumkapi) استانبول بود. این گزارش‌ها در اواسط دهه ۵۰ در روزنامه «زمانک» در استانبول منتشر شد. کارهای او در موزه ‌های بسیاری در سراسر جهان به نمایش گذاشته شده ‌است.