برندگان جوایز نوبل اهل ترکیه

تاریخچه مربوط به جوایز نوبل کشور ترکیه را می توان به دو بخش تقسیم کرد: بخش اول برندگان جایزه نوبل و بخش دوم کسانی که بارها و بارها نامزد دریافت این جایزه شدند ولی موفق به دریافت آن نشدند.

برندگان جایزه نوبل اهل ترکیه

• اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk) سال ۲۰۰۶
• توکل کرمان (Tevekkül Karman) سال ۲۰۱۱
• احمد اوزومجو (Ahmet Üzümcü) سال ۲۰۱۳
• عزیز سانجار (Aziz Sancar) سال ۲۰۱۵

افراد ناکام از دریافت جایزه نوبل

• یاشار کمال (Yaşar Kemal)
• لیلا اربیل (Leyla Erbil)
• ایلهان برک (Ilhan Berk)

برندگان جایزه نوبل اهل ترکیه

اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk)

روز پنجشنبه، ۱۲ اکتبر سال ۲۰۰۶ ، آکادمی علوم سوئد، که برنده جايزه نوبل ادبی را بر می گزيد، اعلام کرد که جايزه نوبل سال ۲۰۰۶  را به اورهان پاموک، نويسنده اهل ترکيه، اعطا می کند و در توصيف فعاليت ادبی وی گفت که اين نويسنده ترک در توصيف شهر زادگاه خويش، نمادهای نوينی را برای بيان “تقابل و درهم تنيدگی فرهنگ ها” کشف کرده است.

فرید اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk) که در ایران به اورهان پاموک معروف شده ‌است، زاده ی ۷ ژوئن ۱۹۵۲، نویسنده و رمان نویس اهل کشور ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۶ است. او نخستین ترک‌تباری است که این جایزه را دریافت کرده‌است. پاموک در کشور خود نویسنده‌ای بسیار نامدار است. آثار او پیش از دریافت جایزه نوبل ادبیات به ۴۶ زبان و پس از آن به ۵۶ زبان ترجمه شده‌است. اورهان پاموک در خانواده‌ای پر فرزند و مرفه در محله نیشان تاشی استانبول متولد شد. او دروس متوسطه را در کالج آمریکایی رابرت در استانبول گذراند. پس از پایان تحصیلات متوسطه به اصرار خانواده خود به ادامه تحصیل در رشته معماری در دانشکده فنی استانبول مشغول شد، هرچند پس از مدتی این رشته را نیمه‌تمام رها کرد. او سپس در دانشگاه استانبول و در رشته روزنامه‌نگاری به تحصیل پرداخت و فارغ‌التحصیل شد. با این حال هیچ‌گاه کار روزنامه‌نگاری نکرد. اورهان پاموک از سال ۱۹۷۴ به عنوان يک حرفه به نويسندگی روی آورد و نخستين رمان او به نام “تاريکی و نور” يکی از برندگان جايزه ادبی موسسه انتشاراتی مليت در سال ۱۹۷۹ بود. پاموک اولین رمانش جودت بیک و پسران را که حکایت خانواده‌ای متمول و پرتعداد است در سال ۱۹۸۲ نوشت که جوایز ملی ارهان کمال و کتاب سال را برایش به ارمغان آورد. پاموک بعد از انتشار رمان قلعه سفید کرسی تدریس ادبیات داستانی را در دانشگاه کلمبیا پذیرفت و به همراه همسرش از ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۸ مقیم نیویورک شد. این رمان تقریباً به همه زبان ‌های اروپایی ترجمه شد. او در این رمان رفاقت یک دانشمند عثمانی را با برده ‌ای رومی روایت کرده‌است. اوج شهرت پاموک زمانی بود که رمان نام سرخ من را در سال ۱۹۹۸ منتشر کرد و انبوهی از جوایز ادبی در کشورهای مختلف را برایش به ارمغان آورد. سال ۲۰۰۲ رمان برف را منتشر کرد که خودش آن را نخستین و آخرین رمان سیاسی در کارنامه کاری‌اش خواند. ضمیمه روزنامه نیویورک تایمز سال ۲۰۰۴ این رمان را یکی از ۱۰ رمان برتر جهان معرفی کرد. پاموک سال ۲۰۰۳ کتابی با عنوان استانبول منتشر کرد که در واقع اتوبیوگرافی نویسنده‌است. بسیاری این کتاب را یکی از بهترین اتوبیوگرافی‌های نویسندگان ادبی می‌دانند.

بعد از دریافت جایزه نوبل ادبیات، رمانی با عنوان موزه معصومیت نوشت که به موضوع عشق‌ های ممنوعه در کشورهای اسلامی و خصوصاً کشورهای خاورمیانه می‌پردازد. اما ماجراهای این رمان نیز مانند اغلب رمان‌های پاموک در شهر استانبول می‌گذرد.پاموک در گفتگویی مفصل با علیرضا غلامی که در سال ۱۳۸۹ در مجله نافه منتشر شد نسبت به عدم انتشار نسخه کامل این رمان در ایران ابراز تأسف نموده بود. رمان موزه معصومیت سرانجام سال ۱۳۹۴ با حذف بخش‌های فراوانی از آن در ایران منتشر شد. در ژانویه ۲۰۱۶ جدیدترین اثر او زنی با موهای قرمز انتشار یافت. او سال ۱۹۸۲ ازدواج کرد و سال ۱۹۹۱ اولین فرزندش که دختر بود به دنیا آمد. پاموک اکنون به اتفاق خانواده اش مقیم استانبول است.

عزیز سانجار (Aziz Sancar)

عزیز سانجار اولین داشمند اهل ترکیه به حساب می‌آید که توانسته جایزه نوبل را به دست آورد. او به همراه توماس لیندال سوئدی و پل مولدریچ آمریکایی برنده جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۱۵ شده است.  این جایزه به پاس تلاش سه شیمیدان برای ارائه دانش بنیادی در مورد چگونگی عملکرد یک سلول زنده و استفاده از آن برای توسعه درمان جدید برای سرطان به آن‌ها اختصاص یافته است. آسیب دی‌ان‌ای همیشه رخ می‌دهد و دلیل این که ماده ژنتیکی انسان به شکل آشفته‌ای تجزیه نمی‌شود، این است که مجموعه‌ای از سیستم‌های مولکولی بطور دائمی به نظارت و ترمیم دی‌ان‌ای می‌پردازند. عزیز سانجار که اصالتاً اهل ترکیه است و تابعیت آمریکا هم دارد به نقشه‌برداری از مکانیزم ترمیم برش نوکلئوتید پرداخت که سلول‌ها از آن برای ترمیم آسیب ناشی از پرتو فرابنفش به دی‌ان‌ای استفاده می‌کنند. افرادی که با نقص مادرزادی در این سیستم ترمیمی متولد می‌شوند، در صورت مواجهه با نور خورشید به سرطان پوست مبتلا خواهند شد. سلول‌ها همچنین از این مکانیزم برای اصلاح نقایص ناشی از مواد جهش‌زا و موارد دیگر استفاده می‌کنند.

تاریخچه ی مربوط به جوایز نوبل ترکیه به این دو نام محدود نشده است. سازمان ممنوعیت سلاح های شیمیایی، در سال ۲۰۱۳، هنگامی که احمد اوزومجو Ahmet Üzümcü مدیر این سازمان بود، شایسته این جایزه تلقی شد و جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. همچنین تاواکول کارمان (Tawakkol Karman) که متولد یمن است جوان ترین زن و دومین زن مسلمان بود که در سال ۲۰۱۱ برنده جایزه صلح نوبل شد و این جایزه را دریافت کرد. وی در سال ۲۰۱۲ شهروند ترکیه شد و نام خود را به به توکل کارمان (Tevekkül Karman) تغییر داد.

افراد ناکام از دریافت جایزه نوبل

در کنار این اسامی، یاشار کمال (Yaşar Kemal)، نویسنده معروف ترک، اولین بار سال ۱۹۷۳ نامزد دریافت جایزه نوبل شد و پس از آن نیز بارها و بارها کاندیدای دریافت این جایزه شد ولی در این راه ناموفق بود و نتوانست جایزه ای دریافت کند.

لیلا اربیل (Leyla Erbil) و ایلهان برک (Ilhan Berk) نیز جزو نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبیات بودند که نتوانستند این جایزه را تصاحب کنند.